Sultugerð fyrir byrjendur

Bláberjasulta og rifsberjahlaup. Mynd úr einkasafni.

 

Sultugerð er eitthvað sem mig hefur lengi langað að prófa. Ég er alin upp á heimili  þar sem allskonar ber, grænmeti og ávextir eru ræktaðir og hef horft á foreldra mína og ættingja gera sultur og fleira úr eigin hráefnum. Í ár ákvað ég að taka mig til og fara að læra að gera mína eigin sultu. Hugmyndin kom þegar ég frétti að það væru mikið af bláberjum við sumarbústaðinn okkar. Ég nældi mér því í eitt og hálft kíló af íslenskum bláberjum og eftir að hafa gert eina bláberjaostaköku og borðað skyr með bláberjum fór ég í tilraunaeldhúsið.

Mynd úr einkasafni.

Eftir vel heppnaða frumtilraun með bláberin ákvað ég að taka næsta skref og læra að gera rifsberjahlaup. Föðuramma mín er sérfræðingur í að gera rifsberjahlaup, enda vex slatti af rifsberjum í garðinum hennar. Ég fékk leyfi til að tína rifsber hjá henni og leiðbeiningar hvernig  best væri að gera hlaupið. Ég náði í tvö kíló af rifsberjum, það var meira til á runnunum en ég þorði ekki að tína meira enda lítið geymslupláss heima hjá mér. Þegar heim var komið hreinsaði ég berin og skipti í tvennt. Ég taldi óþarfi að taka þá áhættu að sulta öll berin í einu, sérstaklega þar sem ég er bara byrjandi. Það að hafa ákveðið að gera bara hlaup úr einu kílói í einu reyndist alls ekki svo galin hugmynd. Fyrsta tilraun gekk ekkert sérlega vel og eftir að hafa staðið yfir pottinum í heilt kvöld án þess að neitt gerðist gafst ég upp og fór að sofa.

Rifsberin voru þá illa sprungin en sykurinn vel bráðinn, þannig þetta leit meira út eins og sósa en hlaup. Ég reyndi að laga hlaupið með því að hækka og lækka hitann og bæta við einhverju sterkjudufti sem ég átti. Sterkjuduftið hleypti blöndunni aðeins en skildi eftir sig hvíta flekki sem ég neyddist til að veiða aftur upp úr, já þetta var farið að verða svolítið eins og hjá fimm ára krakka að drullumalla! Ég  endaði á því að slökkva á eldavélinni, setja lok á pottinn og senda ömmu neyðarkall um hjálp. Mig grunar að ömmu minni hafi nú bara verið svolítið skemmt yfir þessum klaufagangi í nöfnu sinni, en hún benti mér á að ég hefði átt að setja stilkana með í pottinn. Þar sem pjattrófan ég hafði óvart hreinsað stilkana af og hent beint í ruslið var mér ráðlagt að bæta rauðu melatíni út í og nota sultunarsykur í næstu tilraun. Melatín má setja eftir að hitt er komið í pottinn og farið að malla og ég dreif mig því út í búð að kaupa það daginn eftir. En þegar heim var komið og ég tók lokið af pottinum blasti við mér ágætis rifsberjahlaup. Það hafði eitthvað gerst í pottinum yfir nótt, og eina sem ég þurfti að gera til að laga hlaupið var að bæta við smá meiri vatni og leyfa berjunum að springa aðeins meira ásamt því að veiða upp restina af sterkjuduftinu, svo það liti ekki út eins og ég hefði misst kókaín ofan í pottinn!

 

Næsta tilraun með rifsberjahlaup gekk mun betur, enda fylgdi ég ráðleggingum ömmu minnar og notaði sultunarsykur, sem ætti að vera nokkurn veginn „idiot proof“ fyrir byrjendur.

Hér á eftir koma uppskriftir að bláberjasultu og rifsberjahlaupi fyrir byrjendur ásamt upplýsingum um meðhöndlun áhalda og hleypiefnis.

 

Krukkurnar

Fyrsta sem þarf að huga að í sultugerð eru krukkurnar. Ég á yfirleitt nóg af krukkum enda hendi ég ekki krukkum utan af sultum, mauki og öðru sem ég kaupi fyrir matargerð. En það er líka hægt að kaupa krukkur í ýmsum verslunum ef þú átt þær ekki til, s.s. Byko eða Byggt og búið svo dæmi séu nefnd.

 

Glerkrukkurnar þurfa að vera hreinar þegar sultan er sett út í og því þarf að hreinsa þær vel. Ég tók krukkurnar mínar niður úr eldhússkápnum, fyllti þær af vatni og slatta af matarsóda og lét standa yfir nótt. Matarsódi dregur í sig lykt og bragð og því fínn í að hreinsa t.d. krukkur utan af tómatmauki.

 

Eftir að krukkurnarhöfðu staðið hæfilega lengi skolaði ég þær og hreinsaði utan á þeim með vatni og sítrónu til að ná límmiðajukkinu af. Síðan setti ég vatn í pott, raðaði lokum ofan í og hvolfdi krukkunum yfir. Leyfði þeim svo að sjóða og hélt vatninu heitu á meðan ég gerði sultuna, því krukkurnar þurfa að vera heitar þegar sultan er sett ofan í. Leiðbeiningar varðandi sótthreinsun krukka fann ég hér.

 

Hleypiefni, hvað er nú það?

Fyrsta hindrunin sem ég mætti við sultugerðina var hleypiefni. Ég hef séð aðra klúðra sultum einmitt út af hleypinu en var ekki viss hvort ég, fátæki námsmaðurinn, ætti að vera að slæpast út í búð að kaupa hleypiefni sem ég nota svo kannski aldrei aftur. Það er svo misjafnt hvað fólk segir um hleypiefni og hvort nota eigi það eða ekki. Eftir dálitla rannsóknarvinnu komst ég að því að  ber innihalda mismikið af náttúrulegu hleypiefni. Rifsber þurfa ekki hleypiefni við sultugerð en í tilfelli bláberja er betra að nota smá hleypiefni, eða hafa a.m.k. eitthvað af grænjöxlum með í sultunni. Það er nefnilega sykur, hleypi og súra sem hleypa sultunni. Fyrir þau ykkar sem hafið aldrei gert sultu eða séð sultugerð þá er sulta sem ekki nær að hleypa meira eins og sósa eða súpa. En mér hafði yfirsést að tína grænjaxlana og hreinsaði óvart stilkana af rifsberjunum. Þar sem ég átti bara 420g af bláberjum eftir taldi ég algjöran óþarfa að vera að eyða pening í hleypiefni sem ég nota svo kannski bara pínulítið af, enda þarf t.d. bara eina teskeið af rauðu melatín á móti kílói af bláberjum. En þegar fyrri tilraun af rifsberjeahlaupinu klikkaði neyddist ég til að kaupa melatín, til þess eins að uppgötva að ég þurfti þess í rauninni ekki.

 

Í tilfelli bláberja fann ég út eftir dálítil heilabrot og enn meiri rannsóknarvinnu ásamt því að spyrja reynsluboltana í fjölskyldunni og á netinu að sítrónusafi dugar í stað hleypiefnis, sem er algjör snilld því ég nota sítrónur mikið. Niðurstaðan var því að setja saman uppskrift af því sem ég átti til í skápnum og útkoman var frábær. Svo þið getið gleymt hleypiefnum í pakka, bæði fyrir rifsber og bláber, nema þið klúðrið sultunni rækilega.

 

Bláberjasulta

Fyrsta sultan sem ég gerði var bláberjasulta. Hún kom ótrúlega vel út!

 

Ath. Þessi uppskrift dugar í tvær litlar krukkur eða eina stóra, hlutfall sykurs er ca. helmingur á móti berjum og í kílói af berjum er notaður ca 1 – 2 msk sítrónusafi. Magnið fer svo auðvitað eftir smekk en ég er þessi týpa sem gólar „more is more!“ í eldhúsinu, það skemmir nú varla að setja meira af sykri eða sítrónu!

 

Innihald

420g bláber

210g sykur

1 msk sítrónusafi

Smá vatn

 

Aðferð

Allt sett í pott og soðið á meðalhita þar til berin springa og sykurinn leysist upp. Sultan ætti að þykkna eftir því sem líður  og vatnið leysist upp, vatnið er eiginlega bara til að  sultan brenni ekki við. Þetta er smá þolinmæðisvinna og alls ekki vitlaust að hræra í af og til til að brjóta niður klessurnar.

 

Krukkurnar eru síðan veiddar upp úr heita vatninu og heitri sultunni hellt út í.  Þurrka þarf slettur af börmunum og loka krukkunum eins fljótt og hægt er. Ef krukkunum er lokað strax myndast loftsamsetning sem lengir endingartíma sultunnar þannig að það þarf engin rotvarnarefni. 100% náttúruleg uppskrift og svooo góð!

 

Sultunni er svo bara  leyft að standa og kólna áður en henni er skellt inn í ísskáp. Ég merkti krukkurnar svo þegar þær voru orðnar kaldar, það má auðvitað leika sér með merkingarnar en ég var ekkert að tvínóta við hlutunum heldur skellti bara merkimiðunum á og merkti „Bláberjasulta“.

 

Rifsberjahlaup

Þessa uppskrift fékk ég frá ömmu minni eftir eina misheppnaða tilraun að  gera rifsberjahlaup. Hún kom mjög vel út og ég mæli því klárlega með henni fyrir byrjendur.

 

Innihald

800g sultunarsykur

1 kg rifsber

2 dl vatn

 

Aðferð

Allt sett í pott og stillt á meðalhita. Skiptir engu máli hvað fer fyrst ofan í pottinn, þetta blandast allt saman á endanum.

 

Sjóðið þar til berin eru vel sprungin og sykurinn  bráðinn. Til að finna út úr því hvort hlaupið sé tilbúið er t.d. hægt að setja örlítið af því á disk og athuga áferðina ásamt því að halla diskinum á hliðarnar og sjá hvort hlaupið lekur i allar áttir eða ekki. Ef áferðin er að lúkka og hlaupið er ekki að leka út um allt eins og vatn þá er þetta líklega tilbúið.

 

Eins og með bláberjasultuna þá er rifsberjahlaupið sett heitt í heitar glerkrukkur og þeim lokað eins fljótt og kostur er. Sultunni er síðan leyft að kólna áður en henni er skellt í ísskáp. Vegna þess hve magn sykurs er mikið í þessari uppskrift þarf ekki endilega að geyma hlaupið í kæli fyrr en krukkan er opnuð aftur og því má geyma hlaupið í eldhússkáp ef kælirinn er fullur.